Szkolenie przedsiębiorstw krajowych z branży metalowej w zakresie przepisów technicznych, systemów jakości oraz łańcuchów dostaw podczas budowy pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce. 

Aktualny Program Polskiej Energetyki Jądrowej (PPEJ) zakłada budowę w Polsce kilku bloków energetycznych o łącznej mocy od 6 do 9 GWe w okresie do 2043 roku, przy czym uruchomienie pierwszego bloku elektrowni jądrowej powinno nastąpić w 2033 roku [1]. W programie tym przewidziano m.in. przeprowadzenie szkoleń krajowych podmiotów gospodarczych w zakresie przygotowania do udziału w procesie budowy pierwszej elektrowni jądrowej, a następnie jej eksploatacji. Realizując powyższe założenia, Ministerstwo Klimatu i Środowiska ogłosiło w lipcu br. przetarg na przeprowadzenie kompleksowych szkoleń w zakresie realizacji szkoleń dla polskiego przemysłu pod kątem wykonywania prac dla energetyki jądrowej, w którym wzięło udział i wygrało konsorcjum Łukasiewicz – Instytut Spawalnictwa oraz Izba Gospodarcza Energetyki i Środowiska (IGEOŚ). W oparciu o wymagania przetargowe, Konsorcjum przygotowało koncepcje i szczegółowe plany szkoleń dla trzech grup zawodowych reprezentujący branże: budowlaną, elektryczną i metalową. Szkolenia odbędą się w Warszawie w ramach dwóch tożsamych sesji szkoleniowych, z których pierwsza odbędzie się w dniach 14–18 listopada, a druga od 28 listopada do 2 grudnia br. Szczegóły organizacyjne szkoleń zostaną ogłoszone wkrótce.

Zawartość merytoryczna szkoleń dla branży metalowej

Elektrownia jądrowa jest szczególnym obiektem przemysłowym. Specyfika jej pracy polega na tym, że do wytwarzania pary zasilającej turbinę, która generuje prąd elektryczny, stosuje się ciepło powstające w wyniku przebiegu reakcji jądrowej (rozszczepiania jąder atomowych). Fakt ten powoduje, że zasady projektowania, wytwarzania i odbioru urządzeń, rurociągów i armatury, które są istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa jądrowego, są ujęte w specjalnych przepisach i normach. Ponadto, w związku z różnym stopniem bezpieczeństwa dla ludzi i środowiska poszczególne konstrukcje, układy (systemy) i komponenty (structures, systems and components ,SSC) elektrowni jądrowej dzielą się na dwie główne grupy: związane z bezpieczeństwem jądrowym (safety-related) i nie związane z tym bezpieczeństwem (non safety-related). Urządzenia związane z bezpieczeństwem jądrowym dzielą się z kolei w zależności od stopnia bezpieczeństwa na klasy: Class 1, Class 2 oraz Class 3.

W związku z brakiem elektrowni jądrowych, Polska nie posiada własnych przepisów dotyczących projektowania, wytwarzania i eksploatacji jądrowych urządzeń technicznych. W ramach przygotowań do budowy pierwszej elektrowni jądrowej w kraju, opracowano jednak dwa rozporządzenia dotyczące ww. zagadnień. Pierwsze z tych rozporządzeń dotyczy rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu w elektrowni jądrowej [2], natomiast drugie opisuje warunki techniczne dozoru technicznego dla urządzeń technicznych lub urządzeń podlegających dozorowi technicznemu w elektrowni jądrowej [3]. To drugie rozporządzenie zakłada, że do projektowania, materiałów i elementów stosowanych do wytwarzania, naprawy lub modernizacji, wytwarzania, eksploatacji, naprawy i modernizacji oraz likwidacji urządzeń elektrowni jądrowej należących do odpowiedniej klasy bezpieczeństwa stosuje się wymagania techniczne określone w dokumentach odniesienia mających zastosowanie do tych urządzeń, o ile przepisy rozporządzenia nie stanowią inaczej. Z kolei do urządzeń elektrowni jądrowej, dla których nie określono klasy bezpieczeństwa, stosuje się wymagania zawarte w normach technicznych właściwych dla danych urządzeń oraz w innych specyfikacjach technicznych dotyczących wymagań projektowych, o ile przepisy niniejszego rozporządzenia nie stanowią inaczej. Z powyższego wynika więc, że dokumentami odniesienia mającymi zastosowanie do konstrukcji i urządzeń elektrowni jądrowych należących do odpowiedniej klasy bezpieczeństwa polski regulator jądrowy, którym jest Państwowa Agencja Atomistyki (PAA), może przyjąć przepisy głównych potencjalnych dostawców technologii jądrowej dla Polski, a więc amerykańskiej firmy WESTINGHOUSE (AP1000), francuskiej EDF (EPR) lub koreańskiej KHNP (APR-1400).

W przypadku projektowania i wytwarzania amerykańskiego reaktora AP1000 oraz koreańskiego APR-1400 stosuje się amerykańskie przepisy ASME B&PVC (American Society of Mechanical Engineers Boiler and Pressure Vessel Code), które są bardzo rozbudowane i dotyczą wszystkich urządzeń ciśnieniowych, a wymagania do urządzeń ciśnieniowych dla energetyki jądrowej są opisane w ASME Section III [4]. Sekcja ta wraz innymi sekcjami ASME, do których odwołuje się Section III, jest stosowana podczas budowy elektrowni jądrowych nie tylko w Stanach Zjednoczonych, lecz również w wielu innych krajach na świecie, w tym w Korei Południowej. Przepisy południowokoreańskie są oparte o ASME B&PVC, a istniejące niewielkie różnice lub rozszerzenia wynikają z uwarunkowań lokalnych lub konstrukcyjnych osobliwości technicznych reaktora koreańskiego.

Z kolei w przypadku reaktora EPR jego projektowanie i budowa bazuje na francuskich przepisach AFCEN (Association Française pour les règles de Conception, de construction et de surveillance en exploitation des matériels des Chaudières Electro Nucléaires, co tłumaczy się na język angielski jako: French Association for the rules governing the Design, Construction and Operating Supervision of the Equipment Items for Electro Nuclear Boilers). Przepisy AFCEN, w tym sekcja RCC-M dotycząca urządzeń ciśnieniowych [5], są od ponad 50 lat rozwijane we Francji w sposób niezależny od kodu ASME, co przyczyniło się do zdecydowanie innej ich struktury, a w niektórych przypadkach również zawartości. Nie zmienia to jednak faktu, iż odpowiednie sekcje zarówno przepisów RCC-M, jak i ASME są zasadniczo do siebie podobne.

Pomimo wielu podobieństw różnice występują również w normach, które dotyczą systemu jakości w przemyśle jądrowych. W przypadku przepisów ASME wymagania w zakresie zapewnienia systemu jakości są opisane w normie NQA-1 [6], a RCC-M w normie ISO 19443 [7].

Każdy ze wspomnianych powyżej dostawców technologii jądrowej ma ponadto własne procedury dotyczące oceny podwykonawców umożliwiających wciągniecie ich na listę kwalifikowanych dostawców.

Wszystkie ww. zagadnienia techniczne, jakościowe i biznesowe będą więc przedmiotem szkoleń przedstawicieli polskiego przemysłu, które rozpoczną się w listopadzie br. Prowadzącymi szkolenia będą eksperci z USA, Francji, Korei, Finlandii, Hiszpanii i innych krajów, którzy mają wieloletnie doświadczenie zawodowe i szkoleniowe oraz reprezentują firmy-dostawcy technologii jądrowej lub firmy związane z eksploatacją elektrowni jądrowych.

Literatura

1. Uchwała Nr 141 Rady Ministrów z dnia 2 października 2020 r. w sprawie aktualizacji programu wieloletniego pod nazwą „Program polskiej energetyki jądrowej”. Monitor Polski z dnia 16 października 2020 r., poz. 946.
2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu w elektrowni jądrowej. Dz. U. z dnia 22 stycznia 2014 r., poz. 111.
3. Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 20 maja 2016 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego dla urządzeń technicznych lub urządzeń podlegających dozorowi technicznemu w elektrowni jądrowej. Dz. U. z dnia 24 czerwca 2016 r., poz. 909.
4. ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section III „Rules for construction of nuclear facility components”. American Society of Mechanical Engineers, New York.
5. AFCEN RCC-M „Design and Construction Rules for Mechanical Components of PWR Nuclear Islands”.
6. NQA-1 Quality Assurance Requirements for Nuclear Facility Applications.
7. ISO 19443:2018 „Quality management systems – Specific requirements for the application of ISO 9001:2015 by organizations in the supply chain of the nuclear energy sector supplying products and services important to nuclear safety (ITNS)”.

„POLSKI PRZEMYSŁ DLA ENERGETYKI JĄDROWEJ”
www.gov.pl/web/klimat/energia-jadrowa
www.gov.pl/polski-atom

Autor: dr inż. Jerzy Niagaj, IWE
Źródło: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Spawalnictwa